WSTYDZENIE SIĘ

W życiu codziennym stosunki międzyludz­kie przebiegają na zasadzie tego samego rodzaju cy­bernetycznego sprzężenia zwrotnego: nagana jest na­turalnym sygnałem do zaprzestania działań, które społeczeństwo odrzuca, i na odwrót — musimy pole­gać na obiektywnych wskaźnikach uznania i apro­baty, aby się upewnić, że jesteśmy na właściwej dro­dze, że nasze postępowanie jest docenione. Takie sprzężenie zwrotne dostarcza wytycznych do kon­struktywnego zachowania, pozostającego w harmonii z naszym środowiskiem. Wstydzenie się i tłumienie naturalnych popędów, których nie można uniknąć, zwłaszcza gdy nie szko­dzą one nikomu i mogą sprawić dużo dobrego, pro­wadzi jedynie do poczucia winy i psychicznych stre­sów. Jest wiele rzeczy w życiu, na które ludzie pa­trzą krzywym okiem jedynie z powodu sztucznie rozwiniętych konwencji społecznych. Nie ma sensu na przykład ogłaszać wszystkim swoim gościom na uroczystym bankiecie, że gwałtowna biologiczna po­trzeba zmusza nas do opuszczenia ich na kilka chwil. Gdy trzeba wyjść — nic się na to nie poradzi. To głupie być w tym momencie pruderyjnym.